Elektrikli Araçlarda Hız Sınırı Var mı? Yazılımsal Kilitler ve Yasal Çerçeve

Elektrikli araçlar otomotiv endüstrisinde devrim yaratırken yeni tartışmaları da beraberinde getiriyor. Bu araçlarda hız sınırının nasıl belirlendiği sürücüler tarafından sıklıkla merak edilen konulardan biri. Geleneksel içten yanmalı motorlardan farklı olarak elektrikli araçlarda hız sınırları genellikle yazılımsal kısıtlamalarla şekillenir. Bu yazıda elektrikli araçlardaki hız sınırlamalarını, bu sınırların performans ve menzil üzerindeki etkilerini ve Türkiye'deki yasal düzenlemeleri inceleyeceğiz.

Elektrikli Araçlar İçin Hız Sınırı

Elektrikli araç hız limiti bir dizi teknik ve yasal faktöre bağlı olarak belirlenir. Güvenlik, motor gücü ve yasal prosedürler araçların hız sınırı tayin edilirken dikkate alınan başlıca faktörlerdir.

Güvenlik: Hız sınırının belirlenmesinde öncelikli faktör güvenliktir. Yüksek hız kaza riskini önemli ölçüde artırır. Bunun nedeni elektrikli araçların anlık yüksek tork üretiminin sürücülerin kontrolünü kaybetmesi gibi tehlikeli durumlara yol açabilmesidir. Üreticiler araçların belirlenen hız sınırları içinde güvenli şekilde manevra yapabilmesini ve durabilmesini sağlamak için hız sınırlaması uygular.
Motor Gücü: Elektrikli araçların motor gücü farklı hızlarda nasıl performans gösterdiğini belirler. Hız sınırı tespit edilirken motorun en verimli ve güvenli çalıştığı aralık dikkate alınır.
Yasal Prosedürler: Her ülkenin belirlediği yasal hız sınırları vardır ve tüm araçlar gibi elektrikli araçlar da bu sınırlara uymak zorundadır. Üreticiler araçlarını piyasaya sürdükleri ülkelerdeki yasal hız sınırlarını dikkate alarak yazılım ayarlarını yapılandırır ve maksimum hızı belirler.

Yazılımsal Hız Sınırlandırmaları Nasıl Uygulanıyor?

İçten yanmalı motorlu araçlarda hız limiti, motorun fiziksel yapısıyla ve şanzıman sistemleriyle belirlenir. Elektrikli araçlardaysa yazılım ve elektronik kontrol üniteleri (ECU) aracılığıyla ayarlanır. Elektrikli araçta maksimum hız birçok üretici tarafından yazılımsal olarak sınırlandırılır. Bu sınırlamalar bataryanın ömrünü korumak, enerji verimliliğini artırmak ve sürüş güvenliğini sağlamak amacıyla uygulanır.

Elektrikli araçlarda hız sınırlandırmalarını yöneten kontrol üniteleri (ECU), aracın hızını sürekli izler. Belirlenen maksimum hız aşıldığında motor gücünü sınırlayarak aracın hızını kontrol altında tutar. Bazı üreticiler sürücü profillerine göre özelleştirilebilir hız sınırlandırma seçenekleri de sunar. Örneğin Tesla'nın genç sürücüler için geliştirdiği ebeveyn kontrolü özelliği, aracın maksimum hızını sınırlama ve hızlanma oranını azaltma gibi işlevler içerir.

Öne çıkan bazı elektrikli araç modellerinin maksimum hız limitleri şu şekildedir:

Kia EV9: 185 km/s
Fiat Topolino: 45 km/s
TOGG T10X: 185 km/s
Renault Megane E-Tech: 160 km/s
MG Marvel R: 200 km/s

Türkiye’de Elektrikli Araçlar İçin Yasal Hız Sınırları

Türkiye'de araçların uyması gereken yasal hız sınırları Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) tarafından belirlenir. Elektrikli otomobillerin ulaşabildiği maksimum hız aracın türüne göre değişse de hız sınırları içten yanmalı motorlu araçlar gibi yolun özelliğine bağlıdır.

Elektrikli araçlar için de geçerli olan yasal hız sınırları şu şekildedir:

Yerleşim yerlerinin içinde 50 km/s,
Şehirler arası çift yönlü kara yollarında 90 km/s,
Bölünmüş yollarda 110 km/s,
KGM tarafından işletilen otoyollarda 130 km/s,
Yap-İşlet-Devret (YİD) modeliyle işletilen otoyollarda 140 km/s.

Avrupa'da ve Diğer Ülkelerde Uygulanan Regülasyonlar

Avrupa Ulaşım Güvenliği Konseyi'ne (ETSC) göre Avrupa'da ciddi sonuçlar doğuran trafik kazalarının yaklaşık üçte biri aşırı ve uygunsuz hız nedeniyle meydana geliyor. Avrupa Birliği ülkelerinde hız ihlallerini azaltmak için yolların, sürücülerin hız sınırına uymasını teşvik edecek şekilde tasarlanması gibi çeşitli stratejiler uygulanır. Trafik kurallarının etkin şekilde denetlenmesinin yanı sıra araçların hız sınırlarına uymayı kolaylaştıracak teknolojilerle donatılması da bu stratejilerin arasında yer alır.

Hız kaynaklı trafik kazalarının yüksek oranda olması Avrupa Birliği'ni bu soruna yönelik yenilikçi çözümler aramaya da teşvik etmiştir. Geleneksel yöntemlerin yanı sıra akıllı sistemlerin de hız kontrolü konusunda aktif rol alması gerektiği düşünülmüştür. Aracın hızını konuma ve geçerli hız sınırlarına göre ayarlayabilen teknolojiler ön plana çıkmıştır. Bu teknolojilerin en çok bilinen ve yaygınlaşmaya başlayan örneği Intelligent Speed Assistance (ISA) sistemidir.

ISA sistemi, GPS verileriyle ve trafik işareti tanıma sistemleriyle aracın bulunduğu bölgedeki yasal hız sınırlarını algılayarak aracın hızını otomatik olarak sınırlayabilir. Sürücüleri hız sınırını aştıklarına dair uyarır ve bazı gelişmiş versiyonlarında gaz pedalının direncini artırarak veya motor gücünü kısıtlayarak aracın hızını aktif olarak düşürür.

ISA, Avrupa Birliği tarafından 7 Temmuz 2024'ten itibaren tüm yeni araç modellerinde bulunması zorunlu teknolojilerin arasına alınmıştır. AB üyesi olmayan İngiltere de ISA teknolojisini zorunlu tutan ülkelerin arasındadır.

Hız Sınırlamalarının Performans ve Menzil Üzerindeki Etkisi

Elektrikli otomobillerde hız sınırlaması güvenliği artırmasının yanı sıra aracın performansı ve katedebileceği menzil üzerinde doğrudan bir etki yaratır. Hız arttıkça aerodinamik sürtünme ve yuvarlanma direnci gibi fiziksel kuvvetler önemli ölçüde artış gösterir.

Aerodinamik sürtünme aracın hareketi sırasında hava molekülleriyle arasında oluşan direnç kuvvetidir ve araç hızlandıkça daha belirgin hâle gelir. Bu direnç bataryanın daha fazla enerji harcamasına neden olur. Yuvarlanma direnciyse lastiklerin yol yüzeyiyle olan sürtünmesinden kaynaklanır ve hız arttıkça direnç de artar. Bu durum da bataryanın daha fazla enerji harcamasına neden olarak menzilin azalmasına yol açar.

Örneğin Renault Megane E-Tech modelinde yaklaşık 48 km/s hızla 480 kilometre menzil sunulurken bu hız yaklaşık 96 km/s seviyesine çıktığında menzil 300 kilometreye kadar düşer. Yani hızın iki katına çıkarılması menzili %40'a yakın oranda azaltır.

Yüksek hız enerji tüketimini artırırken rejeneratif frenleme sistemine sahip araçlar için çeşitli zorluklar da yaratabilir. Bu sistem aracın hızını düşürürken enerjiyi geri kazanmayı sağlar. Ancak yüksek hızlarda frenleme verimliliği düşebilir ve frenleme sisteminin aşırı ısınması güvenliği riske atabilir. Elektrikli araç hız sınırı aracın fren performansını da olumlu yönde etkiler.

Voltify olarak işletmelerin ve bireylerin elektrikli araçlara geçiş yapmasını kolaylaştırıyoruz. 1 ila 12 ay arası esnek abonelik modelimizle size uygun elektrikli araç modeline kolayca ulaşabilir; sigorta, bakım ve onarım gibi süreçleri bize bırakarak emisyonsuz sürüşün keyfini çıkarabilirsiniz. Elektrikli aracınızı seçerek bu dönüşüme hemen başlayabilirsiniz.